بررسی شاخص های کیفیت خاک

بررسی شاخص های کیفیت خاک یکی از مسائل مورد توجه در مدیریت پایدار خاک ها به منظور تولید بهینه کشاورزی

و حفظ منابع طبیعی، ارزیابی کیفیت خاک است. استفاده از شاخص های کیفیت

خاک ابزار مفیدی برای تعیین و مقایسه کیفیت خاک ها است. در این پژوهش با

استفاده از روش تجزیه مولفه های اصلی (PCA)، از میان 18 ویژگی مورد بررسی

خاک یا کل ویژگی های موثر بر کیفیت خاک (TDS)، 6 ویژگی به‌عنوان مهم‌ترین

یا حداقل ویژگی های موثر بر کیفیت خاک (MDS) تعیین شدند. سپس کیفیت خاک های

کشاورزی و مراتع منطقه ی ده سرخ واقع در جنوب شهر مشهد، با استفاده از دو

مدل شاخص تجمعی کیفیت خاک (IQI) و شاخص کیفیت خاک نمورو (NQI) و هر کدام

در دو مجموعه ی ویژگی های خاک TDS و MDS ارزیابی شد. نتایج نشان داد که به طور

کلی خا ک های منطقه از نظر شاخص های مورد مطالعه دارای محدودیت زیادی بودند و

همبستگی معنی داری بین IQITDS و IQIMDS و بین NQITDS و NQIMDS وجود داشت.

این امر نشان می دهد که مجموعه ی MDS تعیین شده به خوبی می تواند نماینده ی مناسبی

از TDS باشد. افزون بر این مقایسه شاخص های کیفیت خاک در زمین های کشاورزی و

مرتع نشان داد که، استفاده از مجموعه ی TDS در تعیین تاثیر کاربری زمین بر شاخص های کیفیت خاک کارایی بیشتری دارد.

بررسی شاخص های کیفیت خاک

در این مطالعه شاخص‌های کیفیت خاک با استفاده از تحلیل‌های‌چند متغیره در سه کاربری

مختلف در منطقه توتکابن استان گیلان مورد ارزیابی قرار گرفت. 60 نمونه خاک مرکب

از دو عمق صفر تا 15 و 15 تا 30 سانتی‌متری از سه کاربری جنگل، زراعی و مرتع برداشت شد. با استفاده از روش تجزیه به مؤلفه‌های اصلی(PCA) ، از میان 12 ویژگی موثر بر کیفیت خاک، چهار ویژگی شامل درصد رس، میانگین وزنی قطر خاکدانه،

کربن آلی و فسفر قابل دسترس به‌عنوان حداقل ویژگی‌های مؤثر بر کیفیت خاک انتخاب شدند.

سپس کیفیت خاک با استفاده از دو مدل شاخص کیفیت تجمعی (IQI) و شاخص کیفیت نمورو

(NQI) به روش‌های نمره‌دهی خطی و غیرخطی (LS و NLS) و هرکدام در دو مجموعه

کل داده‌ها (TDS) و داده‌های حداقل (MDS) ارزیابی شد. برای اولویتدهی و ارزیابی

شاخص‌های کیفیت خاک از مجموع دو معیار شاخص حساسیت و درصد راندمان استفاده شد.

نتایج نشان داد که شاخص‌های کیفیت خاک به روش نمره‌دهی خطی نسبت به غیرخطی تفاوت

کیفیت خاک بین کاربری‌های مختلف را بهتر نشان می‌دهد؛ به‌طوری‌که کاربری جنگل و زراعی

در مقایسه با مرتع از میانگین شاخص کیفیت خاک بالاتری برخوردار بود.. مقادیر درصد

راندمان نشان داد که شاخص‌های IQI-LS و IQI-NLS برای مجموعه MDS در مقایسه

با TDS با دارا بودن میزان راندمان 75 درصد از کارآیی بالاتری برخوردار هستند.

براساس اولویت‌دهی شاخص‌های کیفیت خاک، شاخص IQI-LS-MDS اولین رتبه را

به خود اختصاص داد، بر این اساس از بین شاخص‌های کیفیت خاک، IQI-LS-MDSبرای

بررسی وضعیت کلی خاک در منطقه مطالعاتی قابلیت بیشتری دارد.