تاثیر تغییرات اقلیمی بر تولید محصولات کشاورزی شواهد موجود نشان میدهد
تغییر جهانی اقلیم بسیاری از متغیرهای اقلیمی کشاورزی ایران را در چند دهه آینده
تحت تأثیر قرار خواهد داد. با این حال مطالعات اندکی در مورد پیآمدهای آن بر
تولید گیاهان زراعی در سطح ملی انجام شده است. در این تحقیق عملکرد گندم،
ذرت، نخود و چغندرقند بهعنوان 4 گونه مهم زراعی در شرایط اقلیمی سال 2050
میلادی با مقادیر فعلی مقایسه و تغییرات آن مورد ارزیابی قرار گرفته است. شرایط
اقلیمی سال هدف براساس یک سناریوی استاندارد بهوسیله مدل گردش عمومی
GFDL برآورد شد و نتایج بهعنوان دادههای آب و هوایی در مدل سوکروز که قبلاً به
وسیله دادههای آزمایشی برای گونههای تحت بررسی تعیین اعتبار شده بود مورد استفاده
قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین عملکرد گندم، ذرت، نخود و چغندر در سال هدف
در مناطق مختلف کشور بهترتیب 6/18، 1/19، 6/6 و 20 درصد کاهش خواهد یافت
. این کاهش عمدتاً به دلیل افزایش دما بوده و افزایش غلظت دی اکسید کربن تنها
در حدود 6/5 درصد از اثرات منفی دمای بالا را جبران میکند. آنالیز رگرسیون بر
روی نتایج نشان داد که عملکرد گیاهان تحت بررسی بهازای هر C°1 افزایش دما در طی
کل دوره رشد بین 9 تا 17 درصد کاهش مییابد. البته در مورد گندم و ذرت کاهش
عملکرد تا حد زیادی تابع میزان افزایش دما در طی دوره پر شدن دانه خواهد بود.
تاثیر تغییرات اقلیمی بر تولید محصولات کشاورزی
افزایش دما، طول کل دوره رشد و نیز طول دوره پر شدن دانه را در گیاهان دانهای
کاهش خواهد داد. نتایج حاکی از این بود که در ذرت و گندم کاهش طول دوره پر شدن
دانه و در نخود و چغندر کاهش طول دوره رسیدگی (کاشت تا برداشت) عامل
اصلی کاهش عملکرد میباشد. با توجه به مقدار ضریب تبیین بین متغیرهای مختلف، بهطور
متوسط در حدود 60 درصد از تغییرات عملکرد 4 محصول تحت بررسی با
افزایش دما توصیف میشود و به همین دلیل تغییرات مکانی عملکرد این محصولات
در مناطق مختلف کشور با الگوی مکانی تغییرات دما در سال 2050 منطبق است.
تاثیر تغییرات اقلیمی بر تولید محصولات کشاورزی
بنابراین راهکارهای سازگاری به شرایط اقلیمی سال هدف باید بهگونهای طراحی
شوند که اثرات سوء دماهای بالا بهویژه در مراحل حساس رشد را کاهش دهند. ارزیابی روشهای
سازگاری از طریق شبیهسازی نشان داد که تغییر تاریخ کاشت و افزایش مقاومت
به گرما روشهای مؤثری برای سازگاری به شرایط اقلیمی آینده در محصولات تحت بررسی میباشد.
اثرات تغيير اقليم در كشاورزي بر توليد محصول، پيچيده تر از اثرات جداگانه
تغيير ميانگين دما و بارندگي بر عملكرد محصولات بوده و تلفيق تنش هاي
مؤثرتر است. بنابراين، در سناريوهاي مدل پيش بيني اثرات تغيير اقليم بايد
به طور ويژه اثرات تغييرپذيري و تناوب رويدادهاي حدّي و تلفيق تنش ها مشخص شود.
تاثیر تغییرات اقلیمی بر تولید محصولات کشاورزی
هرچند ميزان محصول در سطحي وسيع تابع بارش فصلي است، ولي تنش و خسارت
خشكي در مرحله حساس رشد گياهان حتي اگر در چند ساعت باشد، بهره وري را تهديد خواهد كرد.
بنابراين اثر آب و هوايي بر بهره وري محصول بيشتر از اثرات اقليمي طولاني مدت زير است:
-تغييرات ميانگين آب و هوا (دما و بارندگي)
– تغييرات در توزيع يا تغيير پذيري آب و هوا
– تلفيق تغييرات در ميانگين و تغييرپذيري آن