کشت دیم یا کشت خشک به زبان ساده، نوعی کشاورزی است که در آن آبیاری محصولات
تنها متکی به نزولات آسمانی (باران و برف) بوده و از منابع آبی دیگر مانند رودخانهها،
چاهها یا سیستمهای آبیاری مصنوعی استفاده نمیشود. این روش عمدتاً در مناطقی با
بارندگی سالانه کم تا متوسط (معمولاً بین 250 تا 500 میلیمتر) و یا مناطقی که دسترسی
به منابع آبیاری محدود است، رواج دارد. موفقیت در کشت دیم نیازمند مدیریت دقیق آب
موجود در خاک، انتخاب ارقام مقاوم به خشکی و استفاده
از تکنیکهای خاص خاکورزی و زراعی است.
کشت دیم یا کشت خشک
بخش قابل توجهی از مساحت ایران در مناطق خشک
و نیمهخشک قرار گرفته است. محدودیت
منابع آبی، کاهش سطح آبهای زیرزمینی و
تغییرات اقلیمی، اهمیت روشهای کشاورزی
کممصرف آب مانند کشت دیم را دوچندان کرده است. کشت دیم نه تنها به تولید بخشی
از نیاز غذایی کشور کمک میکند، بلکه در
حفظ اشتغال روستایی و جلوگیری از مهاجرت
در مناطق کمتر برخوردار نیز نقش دارد. درک مزایا و معایب کشت دیم به ما کمک
میکند تا اهمیت استراتژیک آن را بهتر درک کنیم.
اصلیترین محدودیت و ریسک کشت دیم، وابستگی کامل آن به میزان، زمان و پراکنش بارشهاست.
هرگونه تغییر نامطلوب در الگوی بارندگی،
مانند کاهش حجم بارش، تأخیر در شروع بارندگیهای
مؤثر یا وقوع خشکسالیهای طولانیمدت، میتواند منجر به کاهش شدید عملکرد یا حتی از بین
رفتن کامل محصول شود. بررسی مزایا و معایب کشت دیم
بدون در نظر گرفتن این ریسک بزرگ، کامل نخواهد بود.
دیمکاری به معنی کشت بدون آبیاری است و به زراعتی گفته میشود که آب مورد نیاز برای رشد
و نمو از بارندگی تأمین شود. هرچند موقعیت در
زراعت دیم بستگی به مقدار نزولات آسمانی
و پراکندگی بارش دارد، اما کیفیت و روش تهیه
به موقع زمینهای زراعی دیم و اعمال شیوههای
درست کشت، حفظ و ذخیره رطوبت خاک در سال آیش،
تأثیر زیادی در بهبود وضعیت زراعت و در نتیجه افزایش تولید دارد.
کشت دیم یا کشت خشک
بدیهی است که عملکرد محصول دیمکاری در
مقایسه با کشت آبی بسیار پایین است. ولی با وجود
این تولید محصولات دیم نقش زیادی در ایجاد امنیت
غذایی مردم کشور ما دارد و افراد بیشماری
هستند که خوراک و درآمد آنها به دیمزارها وابسته
است. با توجه به این واقعیت که زراعت
دیم یکی از کهنترین شیوههای کشاورزی در کشور
است، شناخت و بهکارگیری اصول دیمکاری
میتواند موجب بهرهگیری بیشتر از منابع آب و خاک
و همچنین افزایش رشد اقتصادی کشور گردد.
دیمکاری و حفاظت از منابع طبیعی
برای ساخته شدن لایهای از خاک به قطر یک سانتیمتر،
گاهی بیش از 800 سال زمان لازم است.
در حالی که اجرای یک شخم بیرویه میتواند
چندین سانتیمتر از قطر خاک را در کمتر از
یک روز به نابودی بکشد. بر این اساس هر گونه
عملیاتی که منجر به فرسایش خاک حتی
در حد میلیمتر گردد، به عنوان فعالیت مخرب
طبیعت تلقی شده و باید با جدیت از آن پرهیز کرد.
یک گیاه مرتعی یا بیابانی که در یک عرصهای
روییده است، حاصل کنشها و واکنشهای طولانی
مدت عوامل طبیعی متعدد از آب، خاک، باد، سرما،
گرما، فشار، ارتفاع از سطح دریا، عرض
جغرافیایی، نیروهای جاذبه و … میباشد. بر این مبنا
دیمکاری بایستی مبتنی بر حفاظت از گیاهان
عرصههای طبیعی از جمله مراتع و سایر رویشگاهها
استوار گردد. باید دقت گردد که در مواردی،
ارزش یک بوته مثلاً یک ورگ یا گون به مراتب بیش
از ارزش یک تن محصول حاصل از دیم میباشد.
دیمکاری فقط در مناطق مناسب قابل انجام است. برای
اختصاص دادن یک عرصه طبیعی به دیمکاری
حتماً باید از اداره منابع طبیعی منطقه مربوط مجوز
گرفته شود. پس از دریافت مجوز عملیات دیمکاری
بایستی بر اساس اصول و قواعد علمی این فعالیت
انجام شود. استفاده از ماشینهای خاص دیمکاری،
آمادهسازی زمین مبتنی بر اصول خاکورزی
حفاظتی، تلاش برای افزایش عمق و ماده آلی خاک،
رعایت اصول آیشبندی و تناوب زراعی، از جمله قواعد دیمکاری است.